Στιβαρή, με υψηλή καλλιέργεια, καλλιτεχνική παιδεία και αναμφισβήτητα υποκριτικά προσόντα, η Ελένη Ζαφειρίου θεωρείται μία από τις σημαντικότερες δραματικές Ελληνίδες ηθοποιούς και η πιο αγαπητή “μάνα” του ελληνικού κινηματογράφου.

ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΧΡΟΝΙΑ

Γεννήθηκε το 1916 στη Λάρισα και υιοθετήθηκε από την ηθοποιό Κυριακούλα Ζαφειρίου, καθώς η βιολογική της μητέρα πέθανε στη γέννα. Η Ελένη πήρε το επίθετο της θετής μητέρας της και ξεκίνησε μια καινούρια ζωή, άμεσα συνυφασμένη με το θέατρο, καθώς από μικρή ακολουθούσε τον περιπλανώμενο θίασο της οικογένειάς της.

Η μητέρα της φρόντισε να την διαπαιδαγωγήσει θεατρικά, με τακτικές επισκέψεις σε μεγάλες θεατρικές παραστάσεις στην Αθήνα. Το θεατρικό έργο που την σημάδεψε ήταν το «Οιδίπους Τύραννος», με τους Αλέξη Μινωτή, Αιμίλιο Βεάκη και Κατίνα Παξινού, όπου και πήρε την μεγάλη απόφαση να γίνει ηθοποιός, σπουδάζοντας στην Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου.

ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ

Στο θέατρο εμφανίστηκε πρώτη φορά το 1936, στο έργο «Πριν από το Ηλιοβασίλεμα» του Γκέρχαρτ Χάουπτμαν, που ανέβηκε στο Εθνικό Θέατρο, στο οποίο παρέμεινε μέχρι το 1943, υποδυόμενη με επιτυχία δεκάδες ρόλους. Έπειτα από σχεδόν μια δεκαετία θητείας στο Εθνικό, η Ελένη Ζαφειρίου πέρασε στο Ελεύθερο Θέατρο, συμμετέχοντας σε έργα ελληνικού και ξένου ρεπερτορίου.

Λίγα χρόνια αργότερα, θα επιστρέψει στο Εθνικό και θα παραμείνει μέχρι το 1978, με τις ερμηνείες της σε έργα όπως «Ιφιγένεια», «Άμλετ», «Πέρσες», «Η Τρισεύγενη» και «Ο Βασιλικός» να ξεχωρίζουν. Η τελευταία της εμφάνιση στη σκηνή ήταν το 1992 στην παράσταση «Βασικά με λεν Θανάση» με τον Θύμιο Καρακατσάνη.

Ο ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ

Το ντεμπούτο της στο σινεμά έγινε το 1951, στην ταινία «Πικρό Ψωμί» του Γρηγόρη Γρηγορίου. Συνέχισε με δύο αξέχαστες και κλασικές πια ταινίες της Φίνος Φιλμ, τη «Νεκρή Πολιτεία» και την «Αγνή του Λιμανιού», μέσα από τις οποίες καταξιώθηκε με την σοβαρή και απέριττη ερμηνευτική της ικανότητα. Ακολούθησε η τεράστια επιτυχία του Μιχάλη Κακογιάννη «Το Κορίτσι με τα Μαύρα» το 1958, που θα την καθιερώσει στον ρόλο της μάνας, ανοίγοντας διάπλατα τις πόρτες των ελληνικών παραγωγών.

Ταυτίστηκε με τον ρόλο της κινηματογραφικής μάνας όσο λίγες, ενώ μετρά πάνω από 100 συμμετοχές της σε ταινίες όπως «Η Θεία από το Σικάγο» (1957), «Η Λίμνη των Στεναγμών» (1959), «Ο Κατήφορος» (1961), «Νόμος 4000» (1962), «Ουρανός» (1962), «Εγωισμός» (1964), «Τζένη Τζένη» (1966), «Ξύπνα Βασίλη» (1969), «Η Σφραγίδα του Θεού» (1969), «Αστραπόγιαννος» (1970) και πολλές άλλες. Η τελευταία της κινηματογραφική εμφάνιση ήταν το 1996 στην ταινία «Προς την Ελευθερία» του Χάρη Παπαδόπουλου. Ξεχωριστό κεφάλαιο στην κινηματογραφική της καριέρα ήταν οι 20 ταινίες που γύρισε με τον Νίκο Ξανθόπουλο, καθώς επίσης και οι 24 ταινίες που γύρισε με την Φίνος Φιλμ, που παραμένουν αριθμός-ρεκόρ για την εταιρεία.

Η Ελένη Ζαφειρίου μπορεί να έλαμψε και να έγινε ευρύτερα γνωστή στον κινηματογράφο, αλλά η μεγάλη αγάπη της παρέμενε το θέατρο. Αυτό το χαρακτηριστικό το σεβάστηκε ιδιαίτερα ο Φιλοποίμην Φίνος, ο οποίος κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων της ταινίας «Τζένη Τζένη» στις Σπέτσες, είχε αναλάβει να μεταφέρει καθημερινά την Ελένη Ζαφειρίου με θαλάσσιο ταξί, για να μην χάνει τις παραστάσεις της στην Επίδαυρο.

Σημαντική ήταν η προσφορά της και στην ελληνική τηλεόραση, με πιο χαρακτηριστική συμμετοχή της στην ανεπανάληπτη σειρά της δεκαετίας του ’70 «Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται».

ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΖΩΗ

Παντρεύτηκε για πρώτη φορά τον ηθοποιό Γιώργο Δήμου, με τον οποίο χώρισε κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής. Με την απελευθέρωση, παντρεύτηκε τον συγγραφέα και ασυρματιστή στο ναυτικό Λάμπρο Σκλαβούνο, με τον οποίο έζησε ως το τέλος της ζωής του. Κουμπάρος τους ήταν ο ποιητής Γιάννης Ρίτσος. Αν και είχε υποδυθεί την μάνα όλων σχεδόν των πρωταγωνιστών, η ίδια δεν απέκτησε ποτέ παιδιά.

ΘΑΝΑΤΟΣ

Η Ελένη Ζαφειρίου πέθανε το 2004, σε ηλικία 88 ετών, μετά από εγκεφαλικό επεισόδιο και κηδεύθηκε στο Νεκροταφείο Χαλανδρίου σε στενό οικογενειακό κύκλο.