Ανήσυχος, πρωτοπόρος και αθεράπευτα μελωδικός, ο Γιάννης Μαρκόπουλος ήταν από τους μεγαλύτερους συνθέτες της χώρας μας, που τόλμησε να ζωντανέψει τις άφθαρτες πηγές της ελληνικής μουσικής και να τις εξυψώσει με βλέμμα στο μέλλον. Άλλωστε, όλες του οι συνθέσεις φώναζαν «Ελλάδα» – τόσο μεγάλη ήταν η αγάπη του για αυτόν τον τόπο. Χρησιμοποίησε στις ενορχηστρώσεις του όργανα, όπως το σαντούρι, την κρητική λύρα και το κανονάκι και παρουσίασε ένα έργο μισού και πλέον αιώνα που απλώνεται από το έντεχνο τραγούδι έως μουσική για συμφωνική ορχήστρα.

ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΧΡΟΝΙΑ

Γεννήθηκε το 1939 στο Ηράκλειο της Κρήτης από αστούς γονείς και έζησε τα παιδικά του χρόνια στην Ιεράπετρα. Σε ηλικία οκτώ χρονών ξεκίνησε μαθήματα βιολιού και κλαρίνου και το 1956 ήρθε στην Αθήνα για να σπουδάσει κοινωνικές και φιλοσοφικές επιστήμες στην Πάντειο, συνεχίζοντας παράλληλα τις μουσικές σπουδές του στο Ωδείο Αθηνών, με δάσκαλο τον Γεώργιο Σκλάβο και τον καθηγητή του βιολιού Joseph Bustidui.

Η ΜΟΥΣΙΚΗ

Το 1959 συνθέτει τα Τρία σκίτσα για χορό που ηχογραφούνται και μεταδίδονται από την τότε συμφωνική ορχήστρα του ΕΙΡ και τον Οκτώβριο του 1960 κυκλοφορεί το πρώτο του 45άρι με τα τραγούδια «Το Κοριτσάκι» σε στίχους Νότη Περγιάλη και την «Βάγια» σε στίχους Νίκου Γκάτσου και τραγουδιστή τον Γιάννη Βασιλούνη. Τον Ιανουάριο του 1961 κυκλοφορεί το δεύτερο 45άρι του «Νανούρισμα» σε στίχους του Νότη Περγιάλη και το «Σ’ένα ψηλό καμπαναριό» του Νίκου Γκάτσου (με το ψευδώνυμο Βασίλης Καρδής).

Το 1963 βραβεύεται στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης για την μουσική του στην ταινία «Μικρές Αφροδίτες» του Νίκου Κούνδουρου, και τον ίδιο χρόνο παίζονται τα μουσικά του έργα «Θησέας», «Χιροσίμα» και τα «Τρία Σκίτσα για Χορό».

Το 1965 συνεργάζεται για πρώτη φορά με τη Φίνος Φιλμ για τη μουσική της ταινίας «Οι Εχθροί» του Ντίνου Δημόπουλου. Ακολουθούν άλλες τρεις συνεργασίες του με τον Φίνο μέχρι το 1967, όπου επιβάλλεται στην Ελλάδα η δικτατορία και ο Γιάννης Μαρκόπουλος αναχωρεί για το Λονδίνο. Εκεί, εμπλουτίζει τις μουσικές του γνώσεις με την Αγγλίδα συνθέτρια Elisabeth Lutyens και ξεκινάει η φιλία του με τον συνθέτη Γιάννη Χρήστου, από τον οποίο δέχεται μουσικές επιδράσεις. Στην Αγγλία συνθέτει την κοσμική καντάτα «Ήλιος ο Πρώτος» σε ποίηση Οδυσσέα Ελύτη, αλλά και μουσική για τη «Λυσιστράτη» του Αριστοφάνη, την «Τρικυμία» του Σαίξπηρ – που ανεβαίνει από το Εθνικό Θέατρο της Αγγλίας σε σκηνοθεσία David Jones – και τρία συμφωνικά έργα, με το αγγλικό κοινό να τον αποθεώνει στις εμφανίσεις του.

Το 1969 επιστρέφει στην Αθήνα και υλοποιεί το μουσικό του όραμα, καταθέτοντας μουσικά έργα που χαρακτηρίζονται στο σύνολό τους ως νέα πρόταση και τομή για τη μέχρι τότε ελληνική μουσική πραγματικότητα. Ιδρύει ένα νέο και ιδιόμορφο ορχηστικό σχήμα, και οι αρχές του για επιστροφή στις ελληνικές ρίζες παίρνουν διαστάσεις καλλιτεχνικού κινήματος. Την ίδια χρονιά ξεκινά και η λαμπρή του συνεργασία με τον Νίκο Ξυλούρη, με πρώτο τους δίσκο το «Χρονικό» και δεύτερο τα «Ριζίτικα» το 1971. Το τραγούδι αυτού του δίσκου «Πότε θα κάνει ξαστεριά» και «Μπήκαν στην πόλη οι Οχτροί» καθώς και η μοναδική φωνή του Ξυλούρη, γίνονται σύμβολα της αντίστασης. Την ίδια εποχή ιδρύει την ορχήστρα «Παλίντονος αρμονία», συνδυάζοντας συμφωνικά όργανα με ελληνικά.

Το 1971 παρουσιάζει τα έργα του στη μπουάτ-στούντιο «Λήδρα» με νέους τραγουδιστές και μουσικούς από το χώρο της παραδοσιακής μουσικής, τους οποίους διδάσκει τον τρόπο ερμηνείας των τραγουδιών του. Ο χώρος του κέντρου κατακλύζεται καθημερινά από διανοούμενους, νέους και μεγαλύτερους, παρά τα εμπόδια της τότε εξουσίας. Με τη μεταπολίτευση παρουσιάζει τα έργα του στο «Κύτταρο». Οι εμφανίσεις του και στα δύο αυτά κέντρα, δίπλα στους συνεργάτες του Νίκο Ξυλούρη, Παύλο Σιδηρόπουλο, Δόμνα Σαμίου, και άλλους δεξιοτέχνες της παραδοσιακής μουσική, έχουν μείνει θρυλικές. .Τα τραγούδια του «Οι Οχτροί», «Τα Λόγια και τα Χρόνια», «Τα Χίλια Μύρια Κύματα», «Ο Γίγαντας», «Το Καφενείον η Ελλάς» και πολλά άλλα, γίνονται σύμβολα και μύθοι όπως άλλωστε συμβαίνει με τα μουσικά του έργα: «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι», «Ο Στράτης ο Θαλασσινός», «Ήλιος ο Πρώτος», «Θητεία και Μετανάστες» – με τραγούδια σε ποίηση και στίχους Σολωμού, Σεφέρη, Ελύτη, Σκούρτη, Θεοδωρίδη αλλά και δικούς του.

Το 1975 συμμετέχει στο ντοκιμαντέρ του Νίκου Κούνδουρου και παραγωγής Φίνος Φιλμ «Τα Τραγούδια της Φωτιάς», που αποτυπώνει την αντίδραση του ελληνικού λαού στην δικτατορία των συνταγματαρχών και τους πανηγυρισμούς μετά την πτώση της. Το 1976 συνθέτει τη μουσική για την τηλεοπτική σειρά του ΒΒC «Who pays the Ferryman?» και η επιτυχία του μουσικού θέματος παραμένει στην κορυφή του βρετανικού Hit-Parade για μήνες. Στα επόμενα χρόνια η δημοτικότητα του εκφράζεται με αλλεπάλληλες συναυλίες ανά τον κόσμο, ενώ οι νέες κυκλοφορίες μεγάλων δίσκων του αυξάνονται.

Στην καλλιτεχνική του πορεία σημαντική θέση είχε η μουσική του για το θέατρο και τον κινηματογράφο: μουσική για έργα του Ευριπίδη, του Αριστοφάνη, του Μενάνδρου, του Σαίξπηρ, του Τσέχωφ, του Μπέκετ αλλά και σύγχρονων Ελλήνων δραματουργών, και για ταινίες του Κούνδουρου, του Ντασέν, του Δημόπουλου, του Ανδρέου, του Κοσμάτου, του Μανουσάκη, του Σκαλενάκη, του Γρηγορίου και άλλων.

Τη δεκαετία του ‘80 δημιουργεί μια σειρά από έργα μουσικής δωματίου, κουαρτέτα, σονάτες, κομμάτια για βιολί και πιάνο, έργα ενόργανης μουσικής, ορατόρια και κύκλους τραγουδιών. Το 1994 συνθέτει ένα από τα πιο σημαντικά του έργα, τη «Λειτουργία του Ορφέα» – για φωνή, χορωδία και ορχήστρα – που απευθύνεται φιλοσοφικά στον επαναπροσδιορισμό της σχέσης του ανθρώπου με τη φύση.

Το Σεπτέμβριο του 2013 έδωσε συναυλία στο Ηρώδειο με τίτλο «Με λογισμό και μ’ όνειρο», τρεις λέξεις του Δ. Σολωμού που τις οικειοποιείται, για όποια σύγχρονη δράση μπορεί να κάνει τη χώρα μας ν’ αλλάξει πορεία.

ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΖΩΗ

Παντρεύτηκε το 1980 την τραγουδίστρια Βασιλική Λαβίνια και απόκτησαν μια κόρη, την Ελένη.

ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ

Το 1963 βραβεύτηκε στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης για την μουσική του στην ταινία «Μικρές Αφροδίτες» του Νίκου Κούνδουρου.

Τον Ιανουάριο του 2013 τιμήθηκε με το βραβείο Φειδιππίδης από το ομογενειακό κοινωφελές ραδιόφωνο “Cosmos FM” – ένα βραβείο που έχει δοθεί σε δημιουργούς διεθνούς εμβέλειας.

ΘΑΝΑΤΟΣ

Ο Γιάννης Μαρκόπουλος έφυγε από την ζωή στις 10 Ιουνίου 2023, σε ηλικία 84 ετών.