Μοναδικός μουσικοσυνθέτης, ο Σταύρος Ξαρχάκος, κατόρθωσε τη δεκαετία του ’60 να κατακτήσει τις καρδιές μας με τα αθάνατα τραγούδια του, και με την εξέλιξή του να προσφέρει μέχρι σήμερα καλλιτεχνικό πλούτο στο γενικότερο χώρο της μουσικής σύνθεσης και της ενορχήστρωσης.
Ασυμβίβαστος σαν καλλιτέχνης και σαν άνθρωπος, ο Σταύρος Ξαρχάκος γεννήθηκε στην Αθήνα, σπούδασε στο Ωδείο Αθηνών και δημιούργησε το δικό του προσωπικό στυλ. Αργότερα συνέχισε τις μουσικές σπουδές του στο Παρίσι και στο Julliard School of Music της Νέας Υόρκης.
Στην αρχή της καριέρας του, έγραφε μουσική κυρίως για το θέατρο και το 1962 έγραψε την πρώτη του μουσική για την ταινία της Φίνος Φίλμ «Το Ταξίδι» με την Αλίκη Βουγιουκλάκη. Πρώτη του μεγάλη επιτυχία, και μάλιστα σε ηλικία 24 ετών, ήταν η μουσική που έγραψε για την ταινία του Βασίλη Γεωργιάδη «Τα Κόκκινα Φανάρια» (1963), μια ταινία που έφτασε μέχρι τα Όσκαρ και που του χάρισε διεθνή αναγνώριση. Όλη τη δεκαετία του ’60 συνέχισε να γράφει μουσική για τον κινηματογράφο, όπως για τις ταινίες «Λόλα» και «Διπλοπενιές», και βραβεύτηκε δυο φορές στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης για τη μουσική των ταινιών «Κορίτσια στον Ήλιο» και «Ρεμπέτικο». Τα τραγούδια του «Φτωχολογιά», «Βάλε κι άλλο πιάτο στο τραπέζι», «Σαββατόβραδο στην Καισαριανή», «Παράπονο», «Άπονη Ζωή», και πολλά άλλα ακόμα, σε συνδυασμό με τους στίχους του Λευτέρη Παπαδόπουλου και ερμηνευμένα από τους καλύτερους τραγουδιστές της εποχής, γίνονται μεγάλες επιτυχίες, αγαπιούνται από όλους τους Έλληνες και παραμένουν διαχρονικά.
Προς το τέλος της δεκαετίας του ΄60 επικεντρώθηκε στην κλασική μουσική, έγραψε κοντσέρτα και συμφωνικά έργα, και γι’ αυτό συνέχισε τις σπουδές του στη Νέα Υόρκη και στο Παρίσι. Στις αρχές της δεκαετίας του ’70, εργάστηκε για αρκετό καιρό, πλάι στον Λέοναρντ Μπερνστάιν. Όταν το 1972 επέστρεψε στην Ελλάδα έγραψε τη μουσική για τη θρυλική θεατρική παράσταση του θιάσου Καρέζη-Καζάκου «Το Μεγάλο μας Τσίρκο», του Ιάκωβου Καμπανέλλη, με τραγούδια που ερμήνευε ο αξέχαστος Νίκος Ξυλούρης.
Συνολικά ο Σταύρος Ξαρχάκος έχει συνθέσει την μουσική σε περισσότερους από 40 δίσκους, έχει γράψει την μουσική για πάνω από 20 ταινίες και 15 τηλεοπτικές παραγωγές, αλλά και για διεθνή μπαλέτα και αρχαίες τραγωδίες. Το 1994 ανακηρύχθηκε Διδάκτωρ Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου Adelphi της Νέας Υόρκης, ενώ το 1995 ανέλαβε την καλλιτεχνική διεύθυνση της Κρατικής Ορχήστρας Ελληνικής Μουσικής. Εκτός από διάσημος συνθέτης, θεωρείται και σπουδαίος ενορχηστρωτής, με πιο πρόσφατη δουλειά του τον δίσκο “Ερημιά” του Μίκη Θεοδωράκη και του Λευτέρη Παπαδόπουλου. Τελευταία του δουλειά ήταν το 2011 που διεύθυνε την 12μελή Κρατική Ορχήστρα Ελληνικής Μουσικής με έργα των Θεοδωράκη, Χατζιδάκι κ.α., στο Παλλάς.
Πέρα από τις καλλιτεχνικές του δραστηριότητες, έχει ασχοληθεί και με τα κοινά, θέτοντας πάντα τους δικούς του όρους. Έχει διατελέσει Δημοτικός Σύμβουλος και Αντιδήμαρχος Πολιτισμού, στο Δήμο Αθηναίων, βουλευτής και Ευρωβουλευτής (1991-2004).