Μια από τις πιο γλυκές φυσιογνωμίες του ελληνικού θεάτρου και κινηματογράφου, η Ξένια Καλογεροπούλου υπηρέτησε την τέχνη της με εργατικότητα και ήθος. Κυρίως, όμως, «γέννησε» το παιδικό θέατρο στην Ελλάδα, αλλάζοντας εντελώς την προσέγγιση και την αντίληψη για το είδος αυτό. Έθεσε ψηλά τον πήχη της ποιότητας και οι παραστάσεις που έγραψε και ανέβασε στη Μικρή Πόρτα σημάδεψαν πολλές γενιές νεαρών θεατών.

ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΧΡΟΝΙΑ

Γεννήθηκε στην Αθήνα, κόρη του Αδαμάντιου Καλογερόπουλου και της ζωγράφου Ίρας Οικονομίδου. Μεγάλωσε στο Ψυχικό, όμως σε ηλικία 12 ετών και μετά τον χωρισμό των γονιών της, μετακόμισε με τη μητέρα της στην Κυψέλη. Απολάμβανε το διάβασμα ενώ έγραφε και θεατρικά έργα παρέα με την Μαρίνα Καραγάτση, κόρη του Μ. Καραγάτση. Όμως πριν καν τελειώσει το σχολείο και έχοντας δει παραστάσεις του Θεάτρου Τέχνης, κατάλαβε ότι ήθελε να σπουδάσει υποκριτική. Βολιδοσκόπησε τον Κάρολο Κουν ώστε να φοιτήσει στη σχολή του, όμως ο πατέρας της έθεσε «βέτο». Τελικά εκείνος ενέδωσε στην πίεση και η αποφασισμένη Ξένια βρέθηκε (συνοδευόμενη από τη μητέρα της) να σπουδάζει υποκριτική στη Βασιλική Ακαδημία δραματικής τέχνης (RADA) στο Λονδίνο, απ’ όπου αποφοίτησε το 1956.

ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ

Έκανε τις πρώτες της θεατρικές εμφανίσεις στην Αγγλία μετά την ολοκλήρωση των σπουδών της, όταν εντάχθηκε σε έναν γαλλικό θίασο που έκανε περιοδεία σε εκατό πόλεις της Βρετανίας (1956-57) με έργα του Μολιέρου. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα το 1958 έπαιξε στο ανέβασμα του «Ο 6ος Αμερικανικός Στόλος» από το θίασο του Μίμη Φωτόπουλου (έργο που γνωρίσαμε από την κινηματογραφική του εκδοχή ως «Καλώς Ήρθε Το Δολάριο»). Αφού συνεργάστηκε με τους μεγαλύτερους αθηναϊκούς θιάσους, η Ξένια Καλογεροπούλου ίδρυσε το 1965 το δικό της θίασο μαζί με τον – τότε σύζυγό της – Γιάννη Φέρτη. Ανέβασαν ρεπερτόριο ξένων συγγραφέων όπως Σαίξπηρ, Τσέχωφ, Μπρεχτ, και Γκολντόνι, συνεχίζοντας την κοινή καλλιτεχνική τους πορεία ως το 1975.

Η Ξένια Καλογεροπούλου θεμελίωσε το παιδικό θέατρο στην Ελλάδα, τόσο γράφοντας όσο και ανεβάζοντας ποιοτικές παραστάσεις για παιδιά. Υπήρξε πρωτοπόρος όταν μέσα στη Δικτατορία το 1972, πήρε τη μεγάλη απόφαση και ίδρυσε την Παιδική Σκηνή, ένα θέατρο για παιδιά. Το 1984 έκανε ένα ακόμα μεγάλο βήμα ιδρύοντας το θέατρο Πόρτα, στο χώρο του κινηματογράφου Odeon της οδού Μεσογείων, και έτσι η Παιδική Σκηνή ονομάστηκε «Μικρή Πόρτα». Παράλληλα, συνέχισε να παίζει και εκτός του δικού της θεάτρου σε σπουδαίες παραστάσεις με τον Λευτέρη Βογιατζή και στο θέατρο Αμόρε.

Το πρώτο της θεατρικό έργο για παιδιά («Οδυσσεβάχ») ήταν μια τεράστια επιτυχία και πλέον θεωρείται κλασικό. Έχει παρουσιαστεί πάνω από 30 φορές από επαγγελματικούς θιάσους, στην Ελλάδα και το εξωτερικό, και αναρίθμητες φορές από ερασιτεχνικά σχήματα και σχολεία. Τα επόμενα δύο έργα της γνώρισαν αντίστοιχη επιτυχία. Πρόκειται για την «Ελίζα» (βασισμένο σε ένα ελισαβετιανό έργο του Thomas Heywood) και το βραβευμένο «Σκλαβί» (Ο γιος του σκλάβου) που ήταν βασισμένο σε ένα λαϊκό παραμύθι από το νησί της Σύμης. Σε συνεργασία με τον σκηνοθέτη Θωμά Μοσχόπουλο, έχει γράψει επίσης τα έργα «Η Πεντάμορφη και το Τέρας», «Οικογένεια Νώε», «Ο Ελαφοβασιλιάς», «Η Κοιμωμένη Ξύπνησε», «Paramithissimo» και «Ο Τυχερός Στρατιώτης». Έχει επίσης γράψει το έργο «Έλα έλα», μια παράσταση χωρίς λόγια για θεατές βρεφικής και νηπιακής ηλικίας.

Εκτός από τη συγγραφή θεατρικών έργων, έχει επίσης μεταφράσει θεατρικά έργα του κλασσικού ρεπερτορίου, ενώ έχουν εκδοθεί αρκετά βιβλία της για παιδιά. Έχει ιδρύσει επίσης το Θεατρικό Εργαστήρι Ξένιας Καλογεροπούλου, που ασχολείται με το εκπαιδευτικό θέατρο και στο οποίο φοιτούν παιδιά κάθε ηλικίας καθώς και εκπαιδευτικοί.

Ο ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ

Η πρώτη της κινηματογραφική εμφάνιση ήταν με την Φίνος Φιλμ, στην ταινία «Η Κυρά μας η Μαμμή» (1958) όπου υποδύθηκε τη νύφη της Γεωργίας Βασιλειάδου. Αυτή η πρώτη εμφάνιση συνέβη χάρη στον Μάνο Χατζιδάκι που την είδε τυχαία έξω από το – τότε – Ζόναρς της οδού Πανεπιστημίου και αμέσως τη ρώτησε αν θέλει να κάνει σινεμά. Τυπικά πήρε το βάπτισμα του πυρός λίγο νωρίτερα, όταν έκανε ένα πολύ μικρό πέρασμα μπροστά από τις κάμερες, σε μια σκηνή από το «Τελευταίο Ψέμμα» του Μιχάλη Κακογιάννη. Την αμέσως επόμενη χρονιά τη βλέπουμε στο πλάι της Γεωργίας Βασιλειάδου στην ταινία «Ο Θησαυρός του Μακαρίτη», παράλληλα με ταινίες για άλλες κινηματογραφικές εταιρείες («Γαμήλιες Περιπέτειες», «Λαός και Κολωνάκι», «Η Λίζα Το ‘Σκασε»).

Το 1964 συμπρωταγωνιστεί με την Τζένη Καρέζη και τον Νίκο Κούρκουλο, στην ταινία «Ένας Μεγάλος Έρωτας», την τρίτη και τελευταία της συνεργασία με τη Φίνος Φιλμ. Την ίδια χρονιά κλέβει την παράσταση με την ερμηνεία της στο «Γάμος αλά Ελληνικά» του Βασίλη Γεωργιάδη, μαζί με τον Γιώργο Κωνσταντίνου. Αργότερα, στην – έγχρωμη – περίοδο της καριέρας της, συμμετέχει σε ταινίες που παραμένουν δημοφιλείς ως και σήμερα, όπως «Δημήτρη μου, Δημήτρη μου», «Ο Μπλοφατζής», «Ο Άνθρωπος που Έσπαγε Πλάκα», «Το Πιο Λαμπρό Μπουζούκι» και «Αγάπη μου Παλιόγρια».

Έχοντας πάνω από 36 ταινίες στο ενεργητικό της, δεν περνούν απαρατήρητες οι ερμηνείες της στο «Μπλόκο» (1965) του Άδωνι Κύρου και στο «Με τη Λάμψη στα Μάτια» (1966) του Πάνου Γλυκοφρύδη. Το ταλέντο της σε συνδυασμό με την γλωσσομάθειά της, της εξασφάλισαν και ρόλους σε ξένες παραγωγές που γυρίστηκαν στην Ελλάδα, όπως το «Συνέβη στην Αθήνα» (It Happened in Athens, 1962) δίπλα στην Τζέιν Μάνσφιλντ και την ελληνο-ισραηλινή συμπαραγωγή «Συντρίμμια της Ζωής» (Casablan, 1963). Μετά από μακρά απουσία επέστρεψε στον κινηματογράφο με ένα χαρακτηριστικό ρόλο στο τελευταίο μέρος της τριλογίας του Ρίτσαρντ Λινκλέιτερ, με τίτλο «Πριν τα Μεσάνυχτα» (Before Midnight, 2013) αλλά και στη συγκινητική ταινία «Απόστρατος» (2019) του Ζαχαρία Μαυροειδή.

Ήταν επιλεκτική στις τηλεοπτικές της συμμετοχές. Το 1983 πρωταγωνίστησε στη σειρά του Γιάννη Δαλιανίδη «Τα Καθημερινά» μαζί με τον Γιώργο Κωνσταντίνου, σχεδόν 20 χρόνια μετά το «Γάμος αλά Ελληνικά». Η σειρά σημείωσε τέτοια επιτυχία που αντί για 13 επεισόδια τελικά συνεχίστηκε για δύο σεζόν και 62 συνολικά επεισόδια. Παρουσίασε επίσης στη Δημόσια Τηλεόραση δύο τηλεπαιχνίδια: το «Ζωντανό Σταυρόλεξο» (1983 – 1986) και την «Τηλεοπτική Τρίλιζα» (1987 – 1988).

ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΖΩΗ

Το 1963 παντρεύτηκε τον ηθοποιό Γιάννη Φέρτη, με τον οποίο πήρε διαζύγιο το 1972. Το 1976 παντρεύτηκε τον μεταφραστή, κριτικό θεάτρου και επιφυλλιδογράφο Κωστή Σκαλιόρα με τον οποίο έμειναν μαζί 37 χρόνια έως το θάνατό του το 2013.
Το 2015 κυκλοφόρησε το αυτοβιογραφικό βιβλίο της «Γράμμα στον Κωστή», μια αφήγηση της ζωής της στον εκλιπόντα σύζυγό της.

ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ

Το 1964 τιμήθηκε με το βραβείο Α’ Γυναικείου ρόλου στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης για την ερμηνεία της στην ταινία «Γάμος αλά Ελληνικά» του Βασίλη Γεωργιάδη.

Το 2001 της απονεμήθηκε το βραβείο δραματουργίας Κάρολος Κουν (κατηγορία καλύτερου Ελληνικού Έργου) για την παράσταση «Το Σκλαβί». Την ίδια χρονιά τιμήθηκε και με το βραβείο παιδικής λογοτεχνίας του Ιδρύματος Kώστα και Ελένης Ουράνη.

Το 2022 τιμήθηκε με το βραβείο του περιοδικού «Ο Αναγνώστης» για το καλύτερο Παιδικό βιβλίο με εικονογράφηση, για το «Ο Μίλτος», σε εικονογράφηση Φίλιππου Φωτιάδη.